...
دركتب لغت، براي كلمه شهيد چند معنا ثبت شده است؛ مانند امين درارائهشهادت، گواه، كشته در راه خدا و كسي كه چيزي از او پوشيده نيست.چنان كه شهادت را؛ «خبر دادن به آنچه ديده شود و مجموع آنچه‌با حس‌درك كردني است» دانسته‌اند.
چرا كشته راه خدا را «شهيد» مي‌خوانند؟ در اين باره وجوه مختلفي ذكرشده است؛ مانند:
ــ شهيد شهادت حق را در راه خدا برپا كرده، عملاً به حق به شهادت مي‌دهد.
ــ فرشتگان او را مي‌بينند، پس او شهيد به معناي مشهود است.
ــ خداوند و فرشتگانش، بهشت را براي شهيد گواهي مي‌دهند.
ــ زنده و نزد پروردگارش حاضر است.
ــ ملكوت و ملك خداوند را مشاهده مي‌كند.
ــ روز قيامت گواه برامّت‌هاي ديگر هست.
در مجمع البحرین آمده است: «شهید از اسامی خداوند است؛ یعنی آن که‌چیزی از او پنهان و غایب نمی‌ماند.»
در حقیقت شهید دانستن خدا بدان معنا است که خداوند همه چیز رامی‌بیند و شاهد هر چیزی است. از این رو، «شهید» در انسان، معنایی خاص‌دارد واژه‌های «شهید»، «شاهد»، «شهادت» و «شهود» در انسان بیانگر نوعی‌خاص از دیدن، رؤیت کردن، حضور یافتن و آگاهی یافتن است. «شهید،همان شاهد است و شاهد، مشاهده کننده چیزی است که در مورد اعتقاد وعلاقه قلبی او است.»
در دائره المعارفMODERN ISLAMIC WORLDS واژه شهید این‌گونه معنا شده است:
شهید، در لغت، به معنای گواه است. معمول‌ترین معنای این لغت که بیش ازپنجاه و شش بار به صورت مفرد، جمع و قید در قرآن به کار رفته، «شاهدعینی» یا «شاهد» در مفهوم حقوقی است.
در اصطلاح، این واژه بر افرادی اطلاق می‌شود که در راه خدمت به دین ودفاع از آن جان خود را فدا می‌کنند.... دین اسلام بر پایه «شهادت دادن» به‌حقانیت واپسین وحی خداوند از طریق واپسین پیامبرش محمد (ص) بنیاد شده‌است و تا جایی که پرشورترین یا معنا دارترین شکل شهادت دادن، به نفس‌انسان روح مربوط می‌شود. بنابراین، پایه اسلام شهادت است.امّا همان گونه که‌دیده‌ایم، عمل شهادت دادن در اسلام به روش‌های متعددی انجام می‌پذیرد:از بیان لااله الاّالله، محمّد رسول‌اللّه تا نهایی‌ترین وجه شهادت، یعنی‌فداکردن زندگی خود برای استقرار آرمان‌های اسلامی یا دفاع از آن آرمان‌ها.
بنابر آنچه گفته شد، می‌توان نتیجه گرفت معنای واژه شهید، از کشته در راه‌خدا فراتر می‌رود و هرکس که به مقام شهود حقیقت رسد و با عمل خود به‌یگانگی و حقانیت خداوند و شهادت دهد، شهید است؛ اگر چه در جهاد کشته‌نشود و با مرگ طبیعی از دنیا رود.احادیثی نیز در این زمینه وارد شده که دربخش بعدی مقاله به آن‌ها اشاره خواهد شد.از سوی دیگر، تقدیم جان در راه‌حق، بالاترین مرتبه «شهادت دادن به ربوبیت خداوند و محبوب‌ترین عمل‌نزد خداوند است.